رساله ماکسیم سیرو بهترین منبع برای علاقمندان به دانستن تاریخچه مسجد جامع یزد است . ماکسیم سیرو نه تنها بیشترین تلاش را برای شناخت ریشه های تاریخی مسجد جامع یزد انجام داده ، بلکه نوشتاری را از خود بجای گذاشته که نبود آن باعث میشد ، کلاف سردرگم تاریخچه مسجد جامع از چیزی که هست ، پیچیده تر گردد . رساله وی به درستی که راه پژوهشگران را روشن میکند .
نقشه ای که ماکسیم سیرو به مدد دستیاران خود از مسجد جامع یزد ترسیم کرده ، شامل تفکیک تاریخچه فضاها و دیواره های مسجد است که سیر تغییر و تحول مسجد را روشن میکند . اهمیت وی به ویرانه های مسجد قدیم و بررسی تاریخچه شکلگیری مسجد کنونی منجر به ارائه رساله ای شده که برای پژوهشگران اهمیت بسیار دارد . تصویر برداری وی از ویرانه های مسجد قدیم ، خود سند معتبر و بدون کذبی است که میتوان با استفاده از آن به حال و هوای مسجد در دوره های اولیه ساخت ، پی برد .
همچنین ماکسیم سیرو در رساله خود به تجزیه و تحلیل تاریخچه مسجد جامع پرداخته و شناخت نسبتا خوبی را به حاکمان و اوضاع اجتماعی دوره های ساخت مسجد پیدا کرده است .
با اینحال نمیتوان جهت شناخت تاریخ مسجد به رساله وی اکتفا کرد ، بلکه باید از مجموع منابع برای این امر استفاده نمود ، زیرا وی ممکن است که انسانی بسیار آگاه در مورد سیر تحول تاریخ ایران باشد و بخوبی تاریخ را تجزیه کند، اما باید توجه داشت که وی ، یک فرد غیر بومی است و ممکن است زوایایی از تاریخ که از نگاه تحلیلگران بومی بسیار اهمیت دارد ، از نگاه وی پنهان مانده باشد.
در ضمن باید این توضیح را اضافه کنیم که در رساله وی از منابع مختلف سیاحانی که از یزد دیدن کرده اند نام برده شده ، اما توضیح میدهد که سیاحان به مسجد جامع یزد بسیار کم توجهی کرده اند و بیشتر توجه آنها به قبه دوازده امام یزد بوده است .
در سلسله مطالب رساله ماکسیم سیرو ، سعی میکنیم تا سیر تحول تاریخچه مسجد را از دیدگاه وی بررسی کنیم .
ماکسیم سیرو رساله های زیادی دارد از جمله میتوان ، به رساله مسجد یزد خواست یا ایزد خواست ، مسجد جامع بروجرد ، مسجد جامع اردبیل و ... اشاره کرد که همه را بصورت دقیق به نگارش درآورده است . همچنین عکسها و نقشه های موجود در این رساله ها ، سند تاریخی به حساب می آیند .
نقشه زیر که قبلا نیز به شما معرفی شده بود توسط ماکسیم سیرو و دستیارانش تهیه شده که بسیار دقیق و ماهرانه است، وی در ابتدای رساله خود از همکاران و دستیارانش که در دمای 36 درجه یزد درسال 1937 میلادی برای تهیه این نقشه زحمت میکشیدند تقدیر و تشکر کرده است .
در این نقشه مراحل ساخت و تکمیل مسجد به هشت دوره تقسیم شده که بزرگترین مبحث مربوط به قسمت مسجد اولیه است . وبلاگ مسجد جامع یزد دوره های مختلف موجود در نقشه را به رنگهای متفاوت طبقه بندی کرده است تا درک آن برای شما آسانتر باشد .
نقشه زیر مربوط به دوره اولیه ساخت مسجد جامع است که در مطالب بعدی به بررسی اسناد موجود درباره آن میپردازیم .
------------------------
منابع :
1- یادگارهای یزد – تدوین ایرج افشار
2- یزدنامه – نگارش و گرد آوری ایرج افشار
3- مقاله مهندس صدیقه گلشن – بررسی تاریخچه مسجد جامع یزد – مجله صفه
4- سبک شناسی معماری ایرانی – دکتر محمد کریم پیرنیا
