مسجد جامع یزد

مسجد جامع کبیر یزد در سال 1313 شمسی با شماره 206 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است

مسجد جامع یزد

مسجد جامع کبیر یزد در سال 1313 شمسی با شماره 206 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است

مسجد جامع یزد

دوستان عزیز و همراه به وبلاگ مسجد جامع یزد خوش آمدید:

با توجه به تعطیلی میهن بلاگ، وبلاگ مسجد جامع یزد از آدرس mosque.mihanblog.com به آدرس mosquee.blog.ir انتقال یافت.


با تشکر: مجتبی کارگر

آخرین نظرات
نویسندگان

۲ مطلب در آبان ۱۳۸۹ ثبت شده است

 

این مطلب شناخت تصویری است ، بنابراین از توضیحات کاسته شده و به تعداد تصاویر افزوده شده است .

 

در کتاب یادگارهای یزد در مورد مناره های مسجد جامع یزد چنین نوشته شده است :

"دو منار مسجد به دستور آقا جمال الدین مهتر جمال که در عهد شاه طهماسب سمت وزارت یزد با او بود برپا شد"

بلندی مناره ها از سطح زمین 52 متر است .

 

محیط مناره ها از محلی که به آن وارد میشوند هشت متر است .(یادگارهای یزد / ایرج افشار)

(خوانندگان گرامی در کتاب یادگارهای یزد، کلمه قطر جایگزین کلمه محیط شده است که اشتباه است ، به عبارت بهتر ساخت مناره ای با قطر هشت متر بر روی سردر با شانه 13 متر، غیر ممکن است . قطر واقعی مناره ها در حدود دو و نیم متر با محیطی در حدود هشت متر هستند)

 

پایه مناره مسجد جامع یزد

 

زیر قفسه مناره میتوانید عبارت (الله اکبر ، الله اعظم ) را مشاهده نمایید . (تصویر زیر)

 

قفسه مناره مسجد جامع یزد

 

در زیر قفسه مناره ، آیه یکم از سوره بنی اسرائیل نوشته شده است .

همچنین آیه ( وان یکاد ...) به خط کوفی و کاشی آبی در زمینه سفید نوشته شده است .

در متن (بدنه ) مناره اسامی مبارک محمد و علی بصورت کوفی بنایی تکرار شده است .

در قسمت پایین مناره (بسم الله الرحمن الرحیم) نوشته شده است .

در بالاترین قسمت ، شکستگیهای منظمی بوجود آمده که در قسمتهای بعد در مورد نحوه کاشیکاری و درست کردن این قسمت توضیح داده خواهد شد.

بالاترین قسمت مناره مسجد جامع یزد

 

در تصویر زیر قسمت داخلی بالای قفسه را مشاهده مینمایید .

 

سازه بالاترین قسمت مناره مسجد جامع یزد

 

در بالای مناره به تمام شهر دید دارید ، تصویر زیر بافت قدیم محله فهادان را از بالای مناره نشان میدهد.

 

 

دید از بالای مناره به محله فهادان

 

 

 

همانطور که میدانید ، یکی از مناره ها از دو راه پله تشکیل شده ، تصویر زیر انتهای دوراه پله را که در بالاترین قسمت مناره به هم رسیده اند مشاهده مینمایید.

انتهای دوراه پله مناره سمت راست

 

تصویر زیر ، داخل یکی از راه پله ها در مناره را نشان میدهد .

 

 

 

 

 

داخل مناره مسجد جامع یزد

 

 

 

تصویر زیر ، وضعیت مناره ها را در حدود 80 سال پیش نشان میدهد :

 

وضعیت مناره ها در سال 1311

و در آخر ، عکس تمام رخ و یا به عبارت بهتر عکس تمام قد ، از مناره مسجد جامع یزد :

 

 

مناره مسجد جامع یزد

 

 

 

در قسمتهای بعدی این مطلب ، بیشتر در مورد سازه مناره و مقداری از اجزای آن صحبت میکنیم .

 

 

 

 

 

۲ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۲۳ آبان ۸۹ ، ۲۲:۵۵
مجتبی کارگر

 

 

کریاس طبق یکی از لوحهای سنگی موجود بر دیوارهایش ، قبلا دهلیز نامیده میشده است .

 

 

در کتابهای تاریخ جدید یزد و جامع مفیدی ، دهلیز را به اشتباه به ، امیر شمس الدین محمد ( پسر سید رکن الدین ) نسبت میدهند که درسال 777 هـ .ق با استفاده از موقوفات مسجد، آن را بنا کرده است .اما این تاریخ که در این کتابها (تاریخ جدید یزد و جامع مفیدی) ذکر شده است ،اشتباه است ، زیرا امیر شمس الدین محمد (پسر سید رکن الدین ) در سال 733 وفات یافته است .

 

 

تاریخ صحیح را جعفری در کتاب تاریخ یزد آورده است ، بطوریکه نوشته است : در سال سبع و سبعین و سبعمائه شاه یحیی مظفر بفرمود که از موقوفات مسجد  (که قسمتی هم از موقوفات سید رکن الدین بوده است) و از اموال خاصه خود درگاهی و جماعتخانه ای برابر مسجد عالی بساختند و درگاه تمام از خشت پخته کرد ... و مولانا ضیاء الدین محمد معمار آن بوده است .

 

 

 

با ورود به مسجد و گذشتن از پیشخوان و سردر ، وارد فضای کریاس میشوید و اولین موضوعی که باعث جلب توجه شما میشود ، لوحهای سنگی نصب شده بر دیوار آن است . لوحهای سنگی، اوامر حاکمان زمانهای مختلف است که هریک نسبت به این که در چه زمانی صادر و نصب شده اند ، موضوع متفاوتی دارند . خوشبختانه متن این لوحها به همت نویسنده کتاب یادگارهای یزد (ایرج افشار) قرائت شده و همگی در کتاب مذکور چاپ شده است .

 

کریاس که در فرهنگ لغت عمید از آن به کلیاس هم یاد شده ، بمعنای جلوخانه و درگاه است . این کلمه را در فرهنگ واژه های معماری به هشتی نیز معنی کرده اند . اما شاید سوال پیش بیاید که چرا در قدیم از همان واژه هشتی برای این مکان استفاده نمیکردند ؟ باید در پاسخ این سوال گفت که معمولا، کلمه هشتی را برای درگاهها و جلوخانه های کوچک و شخصی به کار میبرده اند و بالطبع از کلمه کریاس برای ورودی مکانهای عمومی و بزرگتر مانند مساجد استفاده میکردند .

از مشخصات ویژه و ظاهری کریاس میتوان به اشکال هندسی رسم شده بر سقف آن اشاره کرد که نمای آجرکاری به آن داده است .

 

در تصویر زیر سقف کریاس را مشاهده مینمایید :

 

سقف کریاس مسجد جامع یزد

 

سقف کریاس از نوع سقف کاربندی است که بجز زیبایی بخشیدن به سقف ، نقش سازه ای نیز دارد .

 

 

 

در تصویر زیر میتوانید پلان کریاس و پلان معکوس سقف آن را مشاهده نمایید :

 

 

پلان کریاس مسجد جامع یزد

 

 

پیرامون سقف کریاس کتیبه آبی خوشرنگی قرار دارد که با خط نسخ بر گچ نوشته شده و مورخ سال 777 است .

متن کتیبه قصیده ای است از سید حسن متکلم نیشابوری که مصراع اول آن این است :

 

 

( سلام کالطاف آله الممجد )

 

 

تاریخ تحریر این کتیبه ، همانطور که قبلا نیز گفته شد در سال 777 است و عبارت عربی زیر در کتیبه به چشم میخورد :

 

 

( تحریرا فی . . . سنه سبع و سبعین . سبعمائه هجریه النبویه )

 

 

در تصویر زیر میتوانید قسمت کوچکی از کتیبه را مشاهده نمایید :

 

 

کتیبه کریاس مسجد جامع یزد

 

قسمت زیادی از کتیبه فوق ازبین رفته است ، اما باقیمانده آن توسط کارشناسان میراث فرهنگی با تزریق مواد شیمیایی ، تثبیت شده و روند تخریبی آن تقریبا متوقف شده است .

 

 

اگر به زیر مقرنس سمت راست کریاس دقت نمایید ، چهارگوش گچی کوچکی را مشاهده مینمایید که برروی آن اسم شخصی نوشته شده است :

 

دیوار کریاس مسجد جامع یزد

 

 

عبارت نوشته شده در آن این است : ( عمل صنع الله ، معمار یزدی 947 )

 

 

دیواره های این فضا قبل از پوشیده شدن با گچ ، پوشیده از دستنوشته ها و یادگاریهای سیاحانی بود که در طی مدت زمان طولانی از این مکان بازدید کرده اند ، قدمت برخی از این دستنوشته ها به چند صد سال میرسد . در هنگام مرمت کریاس،قسمت با ارزشی از آن را انتخاب و دریک قاب چوبی جای داده اند.

 

 

در تصویر زیر ، کریاس را بادید 180 درجه ای مشاهده میکنید :

 

 

عکس زاویه باز از کریاس مسجد جامع یزد

 

و در آخر عکس قدیمی سقف کریاس مسجد جامع که در حدود 80 سال پیش توسط رابرت بایرون گرفته شده است :

 

عکس قدیمی کریاس مسجد جامع یزد

 

 

---------------------

توضیحات :

 

 

سید رکن الدین محمد ، بانی اصلی مسجد جامع نو (مسجد فعلی) است . نام کامل وی عبارت است از ( سید رکن الدین محمد بن قوام الدین محمد بن نظام حسینی یزدی قاضی) که در سال 732 هـ.ق وفات یافته است . وی موقوفات زیاد در حوزه یزد و شهرهای دیگر از خود بجای گذاشته است .

 

---------------------

اصطلاحات :

 

 

درمورد واژه کریاس در فرهنگ عمید ، چنین آمده است :

 

 

کریاس ((اسم)) (بکسر کاف) : دربار،جلو خانه، درگاه ، صحن دالان ، کلیاس هم گفته شده ،بعربی نیز کریاس میگویند بمعنی بالاخانه و راهرو بالای خانه ، و جمع آن کراییس است .

 

 

در مورد واژه فوق در کتاب فرهنگ واژه های معماری سنتی ایران ، چنین آمده است :

 

 

بیرون هشتی خانه ، هشتی ، آستانه خانه ، دربار پادشاهان و اعیان ، خلوت خانه سلاطین ، بالاخانه و...

 

 

 

---------------------

منابع :

 

 

1-     کتاب یادگارهای یزد – ایرج افشار .

 

 

2-     نقشه های مسجد جامع یزد – اداره میراث فرهنگی یزد – مرکز اسناد .

 

 

3-     فرهنگ واژه های معماری سنتی ایران – سعید فلاح فر .

 

 

4-     جزوه مرمت کتیبه کریاس مسجد جامع یزد – کارشناسان میراث فرهنگی یزد .

 

 

5-     عکسها از وبلاگ مسجد جامع یزد .

---------------------

 

 

تشکر :

 

 

دوست گرامی آقای حمیدرضا امیری در قسمت نظرات ،در رابطه با تاریخ کریاس و رابطه آن با شمس الدین محمد ، تذکری دادند که به واسطه آن ، متن فوق تصحیح شد .

 

 

 

 

 

۲ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۰۶ آبان ۸۹ ، ۲۱:۴۵
مجتبی کارگر