مسجد جامع یزد

مسجد جامع کبیر یزد در سال 1313 شمسی با شماره 206 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است

مسجد جامع یزد

مسجد جامع کبیر یزد در سال 1313 شمسی با شماره 206 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است

مسجد جامع یزد

دوستان عزیز و همراه به وبلاگ مسجد جامع یزد خوش آمدید:

با توجه به تعطیلی میهن بلاگ، وبلاگ مسجد جامع یزد از آدرس mosque.mihanblog.com به آدرس mosquee.blog.ir انتقال یافت.


با تشکر: مجتبی کارگر

آخرین نظرات
نویسندگان

۳ مطلب با کلمه‌ی کلیدی «موقعیت مسجد جامع» ثبت شده است

 

در قسمت قبل هفت مکان تقریبا مهم را نام بردیم که رابطه تنگاتنگی با مسجد جامع یزد داشته اند . از این هفت مورد ،ارگ حکومتی را بررسی کردیم و در این مطلب قصد داریم درباره میدان سعادت یا میدان ارگ صحبت کنیم .

این میدان در تصویر زیر با شماره 3 مشخص شده است .

 

موقعیت مسجد جامع یزد

 

موقعیت این میدان را میتوانید در عکس هوایی سال 1335 نیز مشاهده نمایید .

 

موقعیت میدان سعادت

 

 

در عکس فوق مشاهده مینمایید که قبل از سال 1335 ، این میدان کاملا از بین رفته است . دربعضی از متون تاریخی از این میدان بنام میدان قلعه نیز یاد شده است. در کتاب تاریخ جدید یزد ، در چند پاراگراف مختلف به این میدان اشاره شده است .

قسمت بیرونی این میدان از طریق کوچه ای به نام تل خاکستر به مسجد جامع دسترسی داشته است.(عکس فوق را مشاهده نمایید)

در تصویر زیر طرحی از دکتر محمود توسلی و همچنین عکسی که به عنوان پایه طرح از آن استفاده شده، مشاهده مینمایید.(عکس در سال 1285 شمسی از قسمت داخلی ارگ حکومتی یزد تهیه شده است).

میدان سعادت یا میدان قلعه

 

همچنین عکسی از این میدان را در حدود سالهای 1303 و 1304 شمسی مشاهده مینمایید.

دلیل تفاوت فضای عکس با فضای طرحی که دکتر محمود توسلی کشیده اند این است که ،میدان قلعه دارای دو قسمت بوده است، یک قسمت فضایی که داخل ارگ بوده و قسمت دیگر،فضای بزرگتری است که در بیرون قلعه است. عکاسی که تصویر زیر را تهیه کرده ، از قسمت بیرونی این میدان تصویر برداری کرده است. مکان عکاس دقیقا برروی سردر ورودی ارگ حکومتی از داخل شهر است.

به نظر میآید در تصویر زیر ،عوامل حکومتی حضور دارند.

میدان سعادت یا میدان قلعه

 

در قسمتهای بعدی به ادامه توضیحات در مورد مکانهای اطراف مسجد جامع یزد میپردازیم.

 

 


 

 

 

توضیحات

 

قسمتهای قبل این مطلب را میتوانید از لینکهای زیر مطالعه نمایید :

قسمت اول

قسمت دوم

 

 

 منابع
 

این منابع متعلق به تمامی قسمتهای این مطلب است که بتدریج منتشر میشود .

1-     معرفی مختصر ارگ حکومتی شهر یزد – واحد مطالعات – سازمان میراث فرهنگی – 1382

2-     از شار تا شهر – دکتر سید محسن حبیبی – انتشارات دانشگاه تهران

3-     یادگارهای یزد – تدوین ایرج افشار – جلد دوم

4-     مزار جوی هرهر – مظلومترین مزار یزد – تالیف حبیب مهرنیا

5-     عکسهای اصلی  : پایگاه پژوهشی میراث فرهنگی یزد

6-     نقشه ثبتی بافت تاریخی یزد : سازمان میراث فرهنگی استان یزد

 

 

 

۲ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۲۴ آذر ۸۹ ، ۲۱:۳۳
مجتبی کارگر

 

در قسمت قبل در مورد جایگاه و موقعیت مسجد جامع یزد در شهر توضیح داده شد .

در این قسمت باید کمی در جزئیات موقعیت مسجد جامع وارد شویم . بنابراین بهتر است در ابتدا اشاره ای هرچند کوچک به حصار شهر داشته باشیم تا بتوانیم در آینده موقعیت مسجد را با استفاده از همین حصار شهر توضیح دهیم .

شهر یزد با وجود تغییرات بسیار ، هنوز ساختار اصلی خود را حفظ کرده است و میتوان با مراجعه به عکسهای هوایی و یا گردش در محلات قدیمی، موقعیت حصار قدیمی شهر را بدست آورد. این شهر دارای دو حصار است که یکی از حصارها به صورت ناتمام رها شده است.

در نقشه زیر موقعیت هردو حصار شهر مشخص شده است:

حصار شهر یزد

 

همانطور که قبلا گفته شد ، نقشه فوق در سال 1859 میلادی توسط روسها تهیه شده و در حال حاضر در موزه ارتش سرخ نگهداری میشود.

خط قرمز محدوده اولیه شهر و خط آبی حصار ناتمام شهر را نشان میدهد.

تصویر زیر حصار اولیه شهر و موقعیت مسجد جامع را نشان داده است. در این تصویر اندازه تقریبی فاصله مسجد جامع با بعضی عناصر محاسبه شده است.

 

موقعیت مسجد جامع یزد

 

1-     مسجد جامع یزد

2-     ارگ حکومتی

3-     میدان سعادت (میدان قلعه)

4-     قبه ی دوازده امام

5-     جرهر یا جوی هرهر (قبرستان قدیمی شهر یزد)

6-     دروازه شاهی (این دروازه در نقشه ثبتی یزد،به اشتباه مالمیر نامیده شده است)

7-     دروازه مهریز

8-     دروازه کوشکنو

در زیر به توضیح مختصر در مورد هریک از مکانهای بالا میپردازیم.

 

*** ارگ حکومتی :

در جبهه شرقی خیابان امام ، محله ای به نام قلعه کهنه قرار دارد که ارگ حکومتی یزد در همین محله واقع شده و به همین دلیل آن را قلعه کهنه گویند. ارگ حکومتی یزد از جنوب به خیابان مهدی و محله گازرگاه ، از غرب به خیابان امام ، از شمال به محله قلعه کهنه و از شرق به خارج از حصار و جوی هرهر منتهی میشود.

کتابهای تاریخ یزد (قرن نهم ) و تاریخ جدید یزد (قرن دوازدهم ) به وضوح از قلعه حاکم نشین در یزد نام برده اند و احداث آن را به سال 799 هـ.ق و به عنوان اولین عمارت تیموریان در یزد میدانند .

در کتاب یادگارهای یزد نیز در مورد قلعه (نارنج قلعه) و دیوانخانه (دارالحکومه) و محل واقع شدن آن توضیح داده شده است.

تصویر هوایی زیر که در سال 1335 توسط روسها تهیه شده ، موقعیت مسجد جامع را نسبت به ارگ حکومتی نشان میدهد :

ارگ حکومتی یزد

 

فاصله مستقیم از ارگ حکومتی تا مسجد جامع یزد در حدود 450 متر است.

جالب است بدانید که در دوره اول حکومت اسلامی ، بیشتر حاکمان شخصا اقدام به برپایی مسجد مخصوصا مسجد جامع میکرده اند ، زیرا آن را نماد حکومت اسلامی میدانستند ، اما در دوره های بعدی قدرت سیاسی از قدرت مذهبی جدا میگردد و قدرت سیاسی برتری خود را بر قدرت مذهبی اعمال میکند ، برای همین است که حاکمان دیگر بصورت مستقیم در برپایی مساجد جامع نقش ایفا نمیکرده اند ، اما در این دوره همچنان مسجد جامع به عنوان حضور مستقیم دولت اسلامی به حساب می آید و شهر هرچند پرجمعیت باشد ، بدون مسجد جامع شهر به حساب نمی آید .

 

بدلیل طولانی شدن مطلب ، ادامه توضیحات درباره بناهای اطراف مسجد جامع در قسمتهای بعدی درج میشود.

--------------------------

توضیحات :

قسمت اول این مطلب را میتوانید در این صفحه مطالعه نمایید .

--------------------------

منابع تمام قسمتها:

 

 

این منابع متعلق به تمامی قسمتهای این مطلب است که بتدریج منتشر میشود .

 

 

1-     معرفی مختصر ارگ حکومتی شهر یزد – واحد مطالعات – سازمان میراث فرهنگی – 1382

 

 

2-     از شار تا شهر – دکتر سید محسن حبیبی – انتشارات دانشگاه تهران

 

 

3-     یادگارهای یزد – تدوین ایرج افشار – جلد دوم

 

 

4-     مزار جوی هرهر – مظلومترین مزار یزد – تالیف حبیب مهرنیا

 

 

5-     عکسهای اصلی  : پایگاه پژوهشی میراث فرهنگی یزد

 

 

6-     نقشه ثبتی بافت تاریخی یزد : سازمان میراث فرهنگی استان یزد

 

 

--------------------------

 

 

حق تکثیر :

 

 

تدوین و گردآوری مطالب توسط وبلاگ مسجد جامع یزد انجام شده ، ذکر منابع اصلی الزامی است .

 

 

جانمایی عناصر برروی عکسها توسط وبلاگ مسجد جامع یزد انجام شده ، ذکر منبع الزامی است.

 

 

 

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۰۱ مهر ۸۹ ، ۲۰:۳۰
مجتبی کارگر

در این پست لازم دیدم ، موقعیت مسجد جامع یزد در نقشه و عکسهای هوایی موجود را بررسی کنم.

ابتدا به نقشه زیر توجه نمایید :

قدیمیترین نقشه یزد

 

 مشخصات نقشه :

سرگروه نقشه برداران : فئودوروف

نقشه برداری و مصور کردن نقشه: ژارینف و پطروف

مقیاس نقشه اصلی : یک دویم برابر 250 ساژن (معادل 2/54 سانتیمتر-533/5 متر)

محل نگهداری :موزه ارتش سرخ - روسیه / نقشه اصلی - میکروفیلم

 

این نقشه را روسها در سال 1859 میلادی/1237 شمسی، از یزد برداشت کرده اند و میتوان گفت قدیمیترین نقشه یزد به حساب می آید.

این نقشه زمانی برداشت شده است که بافت شهر یزد هنوز دارای انسجام بوده و از خیابانها خبری نیست . تمام راههای رفت و آمدی که در آن رسم شده ، کوچه هایی هستند که از نظر عبور و مرور برای مردم اهمیت داشته اند.

در اینجا سعی کرده ام نقشه را برروی عکس هوایی سال 1335 ((که بازهم توسط روسها فراهم شده)) منطبق کنم ، برای این کار 4 عنصر شاخص شهر را در نظر گرفتم :

1-     میدان امیر چخماق

2-     مسجد جامع کبیر

3-     میدان بعثت

4-     باغ دولت آباد

با اینکه این چهار عنصر تقریبا در جای درست خود قرار گرفته اند ، بازهم بعضی عناصر در جای خود نیستند. اما از آن جایی که بعضی عناصر حاشیه شهر مثل خیابان کرمان ، جایگاه تقریبی نقشه را تأیید میکنند ، از عناصر دیگر چشم پوشی میشود.ابتدا لازم است موقعیت مسجد جامع را در حصار قدیمی شهر یا شارمیانی مورد توجه قرار دهیم.

 

همانطور که در عکس فوق مشاهده میکنید خطهای قرمز حصارهای اولیه شهر یزد هستند . این حصارها شار میانی را تشکیل میدهند.

مسجد جامع نیز بصورت تقریبی در کنار مجموعه بزرگ ارگ حکومتی قرار دارد که در حال حاضر بجز تعداد محدودی بنا ، بقیه آن تخریب شده است.

اگر به عکس زیر توجه کنید ، میتوانید موقعیت مسجد جامع را نسبت به میدانی که در خارج از ارگ حکومتی موجود بوده است درک کنید.

اما اکنون از این میدان و در کل مجموعه ارگ حکومتی بجز چند بنا ، چیزی باقی نمانده است.عکس زیر موقعیت مسجد جامع را در سال 1335 و بعد از احداث خیابانها نشان میدهد. اگر به عکس توجه نمایید ، متوجه میشوید که خیابانها چگونه انسجام بافت را از بین برده اند.

 

مسجدجامع و همسایگیها

همچنین در عکس زیر میتوانید موقعیت مسجد جامع را نسبت به محلات اطراف آن درک کنید.

در قسمت دوم این مبحث به بررسی جزئیات بیشتری میپردازم.

-----------------------------------------------------

توضیحات :

ظاهرا نقشه قدیمی دیگری نیز توسط نیکلا خانیکف مستشرق مشهور روس در سال 1861 میلادی به چاپ رسیده است. عکس آن را میتوانید در صفحه 262 کتاب یزد نامه  ( جلد دوم ) تألیف ایرج افشار ملاحظه نمایید.

(پیش نمایشی از این نقشه در ویکی پدیا آپلود شده است (پیش نمایش). در این نقشه، از 19 مکان مهم یزد نام برده شده که بعضی از آنها در حال حاضر تخریب شده اند و وجود ندارند.)

اصطلاحات :

شار میانی : مجموعه ای مرکب از محلات خاص برای استقرار طبقات ممتاز با خانه هایی کم و بیش مشابه ، بازاری در میان و همه محصور در دیواری سنگین با دروازه هایی برای ورود و خروج به شار میانی.

 

منابع :

1-     محلات تاریخی شهر یزد- پایگاه پژوهشی میراث فرهنگی یزد .

2-     جهت اطلاعات بیشتر درباره ارگ حکومتی مراجعه شود به گزارشی با عنوان "معرفی مختصر ارگ حکومتی شهر یزد" – تهیه شده در واحد مطالعات و طراحی میراث فرهنگی یزد.

3-     عکسها : اداره کل میراث فرهنگی و پایگاه پژوهشی میراث فرهنگی استان یزد.

4-     از شار تا شهر – نوشته دکتر سید محسن حبیبی – انتشارات دانشگاه تهران.

۱ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۱۴ خرداد ۸۹ ، ۲۰:۳۳
مجتبی کارگر