انتقال وبلاگ مسجد جامع یزد

خوانندگان گرامی

با توجه به تعطیلی سایت میهن بلاگ، وبلاگ مسجد جامع یزد از آدرس

mosque.mihanblog.com

به

mosquee.blog.ir

انتقال یافت.

اسامی خداوند در سقف ایوان مسجد جامع یزد

 

همانطور که میدانید در سقف ایوان مسجد جامع یزد، ۹۹ اسم از اسامی خداوند به صورت خط کوفی بنایی، نقش بسته است. اما ناخوانا بودن بعضی از اسامی به دلیل مرمت نادرست و وجود کلماتی به غیر از اسامی، باعث شده بود که برخی از راهنمایان به اشتباه آن را ۱۱۰ اسم معرفی نمایند.



خواندن اسامی نیز ترتیب خاصی دارد که از " إِنَّ لِلَّهِ " در ابتدای ایوان شروع شده و به نام "الصبور" در مرکز ایوان ختم می‌شود. (در تصویر فوق مشخص شده است)

با تشکر از دوست گرامی، آقای علی خوشکام که با تذکر بجایشان و اشتباهی که در تعداد اسامی شده بود، باعث شدند مطلب تصحیح شود.

جهت شناخت بهتر خطوط کوفی موجود در مسجد جامع یزد به این صفحه  مراجعه نمایید.
 

شناخت تصویری مسجد جامع یزد- گنبدخانه (قسمت اول)

 

گنبد خانه مسجد جامع یزد، چه از نظر سازه و معماری و چه از نظر تزئینات و کاشی‌کاری، دارای عناصر با ارزشی است و هرکدام از این عناصر قابلیت بررسی به صورت مجزا و مستقل را دارند، اما باید توجه داشت هماهنگی بین همه این عناصر باعث به وجود آمدن گنبد خانه ای زیبا و متناسب شده است.

در ابتدا به بررسی اجمالی و تصویری مهم‌ترین عنصر گنبد خانه یعنی محراب می‌پردازم و در مطالب بعدی عناصر دیگر این مجموعه را مورد بررسی قرار می‌دهم.

 

 

در تصویر زیر موقعیت قرارگیری محراب را در نقشه کلی مسجد و همچنین در قسمت گنبد خانه مشاهده می‌کنید:

 

 

 

در تصویر زیر نمایی کلی از محراب مسجد جامع یزد و همچنین ابعاد و اندازه کلی آن را مشاهده می‌نمایید:

 

 

 

تصویر زیر در سال ۱۳۱۲ شمسی توسط رابرت بایرون ثبت شده است، قسمتی از تصویر جهت مشاهده بهتر، بزرگنمایی شده است.

 

 

تصویر زیر در سال ۱۳۱۵ شمسی توسط گروه معماری به سرپرستی ماکسیم سیرو، به ثبت رسیده است.

 

 

 

کتیبه‌ها و تزیینات زیبایی که به صورت کاشی معرق هستند، جلوه خاصی به این محراب بخشیده است، یکی از بهترین عناصر زیبایی بخش محراب، وجود مقرنسی است که با کاشی معرق پوشیده شده است.

 

 

در تصویر زیر مقرنس محراب را مشاهده می‌کنید :

 

 

 

تصویر فتوگرامتری شده محراب به همراه برشی از آن را در تصویر زیر مشاهده می‌نمایید.

 

 

 

تصاویر زیر بزرگنمایی قسمت‌هایی از مقرنس را نمایش می‌دهند:

 

 

 

 

در رابطه با مقرنس‌های موجود در مسجد جامع یزد و همچنین شیوه اجرای آن‌ها مطلبی مستقل در حال آماده شدن است که به زودی در وبلاگ قرار خواهد گرفت.

 

 

 

 

 

دور تا دور محراب کتیبه ای به طول تقریبی نوزده متر و عرض چهل سانتیمتر قرار دارد، این کتیبه که تماماً با کاشی‌کاری معرق شکل گرفته است شامل آیه ۱۸ و عبارت اول آیه ۱۹ سوره آل عمران و در ادامه از آیه ۹ سوره جمعه تا انتهای آن را کتابت کرده است.

 

 

تصویر زیر قسمت ابتدایی کتیبه را نمایش می‌دهد:

 

 

در ستون‌های ظریف دو طرف محراب، دو قطعه کاشی چند ضلعی تیره رنگ موجود است که بر روی یکی نام کاشی‌کار و بر روی دیگری سال کاشی‌کاری درج شده است :

 

متن تصویر بالا :عمل الحاج بهاءالدین محمد ابن ابی بکر بن الحسینی یعرف بوالاد یزدی.

 

 

متن تصویر بالا :تم فی شهر محرم‌الحرام لسنه سبع و سبعین و سبعمائه الهجریه.(تمام شد در ماه محرم‌الحرام به سال ۷۷۷ هجری)

 

 

 

 

 

تصویر زیر کتیبه موجود در قسمت میانی محراب که با خط نسخ ریز وبا عبارت «کتبه کمال»امضا شده است را نمایش می‌دهد.

 

 

جهت خواندن کتیبه‌ها و آیات دیگر موجود در محراب می‌توانید به کتاب یادگارهای یزد/تألیف ایرج افشار/جلد دوم مراجعه نمایید.

 

 

 

 

 

در پایان می‌توانید تصاویر قسمت‌هایی از کاشی‌کاری محراب را ملاحظه نمایید.

 

 

 

 

 

 

 

---

 

 

توضیحات

  این مطلب ممکن است در آینده کاملتر شود.

 

 

 منابع

 کتاب یادگارهای یزد - تآلیف ایرج افشار - جلد دوم

عکسها از وبلاگ مسجد جامع یزد

 

 

 حق تکثیر

امانت داری و اخلاق مداری – در هنگام استفاده از مطالب وبلاگ، ذکر منبع را فراموش نکنید.

 

 

شناخت تصویری مسجد جامع یزد - تزئینات گچی (زنجیره)

نوعی خاص از نقوش تزئینی در بناهای دوره سلجوقی و ایلخانی به کار رفته است که گویای ذوق و علاقه معماران به جهت خارج کردن بنا از حالت یکنواختی است، این نقوش به صورت گچی و اغلب با شکلی خاص، به کار می‌رود و طریقه اجرای آن تقریباً در تمامی بناهای دوره ایلخانی و سلجوقی، یکسان است.

 

البته به تعبیر مقاله «دکتر ابوالقاسم دادور» دونالد ویلبر اصطلاح «توپی گچی ته آجری» را برای این تزئینات برگزیده است که در نگاه اول عبارت ناآشنایی به نظر می‌رسد.

این نوع تزئینات را در بناهای بسیاری می‌توان مشاهده کرد که به نظر می‌رسد، در ابتدا به صورت نقوش یکسان و زنجیروار بر روی دیوار اجرا شده‌اند و بعدها به صورت کامل‌تری با خطوط کوفی و تزئینات گیاهی در هم آمیخته‌اند.

 

نمونه کاملی از این نقوش را می‌توانید در راهروی منتهی به دهلیزهای اطراف ایوان مسجد جامع یزد مشاهده نمایید. تصویر زیر مکان این نقوش را در پلان مسجد جامع یزد، مشخص کرده است. (خطوط قرمز رنگ ترسیم شده در پلان)

 

تصویر زیر قسمتی از دیواره راهروی دهلیز در مسجد جامع یزد را نمایش می‌دهد.

 

و همچنین تصویر زیر که ۷۵ سال پیش از نقوش مسجد جامع یزد، ثبت شده را مشاهده نمایید (به نظر می‌رسد نقوش داخلی در این زمان از وضعیت مرمتی بهتری برخوردار بوده‌اند)

 

اکنون به بررسی دقیق‌تری از این تزئینات می‌پردازیم.

 

 

 

تصویر زیر نقش خاصی را نشان می‌دهد که اکثر نقوش این زنجیره تزئینی را شکل داده است.

 

نقش فوق نه تنها در مسجد جامع یزد بلکه در اکثر مکان‌هایی که از «توپی گچی ته آجری» استفاده کرده‌اند، به عنوان یک نقش اصلی و کلیدی به کار رفته است.

 

 

برای نمونه به تصاویر زیر توجه کنید :

 

تصویر زیر متعلق به محراب مسجد جامع اصفهان است، به قسمت بزرگنمایی شده توجه کنید:

 

تصویر زیر مربوط به مسجد جامع اردستان است، به قسمت بزرگنمایی شده توجه کنید :

 

تصویر زیر مربوط به مسجد جامع ساوه است :

 

نقش جالب‌تر در رباط شرف که متعلق به دوره معماری رازی است، قرار دارد. به نظر می‌رسد نقش فوق در میانه تکامل طرح بوده است.

 

و بناهای بسیار زیاد دیگر که دارای این نقش هستند.

 

 

 

هرچند به تعبیر بعضی راهنمایان این علامت به معنای «شبانه روز» است، اما به نظر می‌رسد بیشتر به عنوان مهر معماران مخصوصاً در دوره ایلخانی به کار می‌رفته است و به عنوان یک نقش اصلی از قسمت‌های مرکزی حکومت، به دیگر نواحی گسترش یافته است.

 

ذوق و ابتکار معماران منجر به طراحی انواع نقش‌های دیگر نیز شده است که نمونه‌هایی از آن را در تصاویر زیر می‌توانید ملاحظه کنید:

 

 

 

و حتی استفاده زیبا از خطوط کوفی که به تدریج و با استفاده از کوفی بنایی به صورت پیچیده تری شکل می‌گیرند.

 

 

 

این نوع تزئینات گرچه در سیر تکامل خود، پیچیده تر و کامل‌تر می‌شده‌اند، اما با گذشت زمان به تدریج از کاربرد آن‌ها کاسته شد و علت اصلی این امر راه‌یابی کاشی مخصوصاً کاشی هفت رنگ به عنوان یک ابزار زینت دهنده سریع در معماری بود.

 

 

 

فرسایش در تصویر زیر به خوبی نحوه اجرای این نوع تزیینات را نشان می‌دهد، نوع مصالح این تزئینات از گچ و یا گچ خاک تشکیل شده است.

 

و در پایان تصاویر بیشتر از این نوع تزئین که با استفاده از کوفی بنایی به وجود آمده را مشاهده نمایید:

 

---

 

 

توضیحات

  این مطلب قسمتی از یک مقاله تحقیقی و جامع است که توسط وبلاگ مسجد جامع یزد برای شناخت بیشتر این نوع نقوش تهیه شده است، در این مقاله از منابع مختلف از جمله مقاله دکتر ابوالقاسم دادور نیز استفاده شده است.

 

 

 حق تکثیر

امانت داری و اخلاق مداری – در هنگام استفاده از مطالب وبلاگ، ذکر منبع را فراموش نکنید.