مسجد جامع یزد

مسجد جامع کبیر یزد در سال 1313 شمسی با شماره 206 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است

مسجد جامع یزد

مسجد جامع کبیر یزد در سال 1313 شمسی با شماره 206 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است

مسجد جامع یزد

دوستان عزیز و همراه به وبلاگ مسجد جامع یزد خوش آمدید:

با توجه به تعطیلی میهن بلاگ، وبلاگ مسجد جامع یزد از آدرس mosque.mihanblog.com به آدرس mosquee.blog.ir انتقال یافت.


با تشکر: مجتبی کارگر

آخرین نظرات
نویسندگان

۳ مطلب با کلمه‌ی کلیدی «مناره» ثبت شده است

 

یکی از ویژگیهای مهم مسجد جامع یزد ، سردر آن است که از آن به عنوان ، بلندترین سردر مساجد ایران  یاد میشود .

قبل از بررسی تصویری سردر مسجد جامع یزد ، لازم است دو نکته را در نظر داشته باشید:

1-     نکته اول اینکه : متأسفانه در برخی از کتابها ،در مورد ارتفاع سردر و مناره ، اغراق شده و تا ارتفاع 80 متر نیز ذکر شده است ، اما واقعیت این است که ارتفاع سردر و مناره ها در حدود 52 متر (47 متر) است .

2-     نکته دوم اینکه : زمانیکه اسمی از بلندترین سردر مساجد ایران برده میشود ، باید ارتفاع مناره ها را از سردر اصلی ، تفکیک کنید . یعنی سردر مسجد جامع یزد ، که ارتفاع آن بیش از  28 متر است را بلندترین سردر مساجد ایران بدانید ، به عبارتی بهتر : سردر بدون مناره ها .

(در رابطه با همزمان ساخته شدن مناره ها با سردر ، اختلاف نظرهایی وجود دارد ، زیرا عده ای معتقدند ، ساخته شدن مناره ها برروی سردر در دوره های بعد ،از نظر سازه و معماری غیر ممکن است. این مبحث برای حل اختلاف ، نیاز به شناختی عمیق از سازه سردر دارد که متأسفانه ،تا بحال کسی برروی این موضوع تحقیقی انجام نداده است.)

منظور از نوشتن این مطلب ، مرور کتیبه های قرآنی و نوشته های موجود بر سردر مسجد نیست ، زیرا در کتاب یادگارهای یزد / تدوین ایرج افشار ، بصورت واضح ، تمامی آیات و اسامی نقش گرفته برروی سردر ، خوانده شده و ذکر شده است . در این مطلب بیشتر قصد داریم ، سردر را از نظر تصویری و تاریخی بررسی کنیم .

(در مورد تاریخ سردر مسجد جامع یزد و اینکه در چه مرحله ای به بنا افزوده شده ،مطلبی تحت عنوان تاریخچه تصویری مسجد جامع یزد، آماده شده که بزودی در وبلاگ قرار خواهد گرفت )

 

اکنون به بررسی تصویری سردر مسجد جامع یزد میپردازیم .

عکس زیر نمای سردر را در سالهای اخیر به نمایش میگذارد .

سردر مسجد جامع یزد

این سردر که اکنون بهترین نماد شهر یزد به حساب میآید ، سختیهای فراوانی را مخصوصا در طول 150 سال اخیر ، متحمل شده است . این مطلب را میتوان به کمک تصاویر قدیمی منتشر شده از مسجد جامع یزد ، درک کرد.

 

 

در ادامه چند تصویر قدیمی را از سردر مسجد جامع یزد ، مشاهده میکنید :

 

 

(تاریخ ذکر شده برای عکسها ، دقیق نیستند و ممکن است یک یا دوسال با واقعیت متفاوت باشند )

تصویر زیر ،توسط رابرت بایرون و درحدود سالهای 1311 شمسی و یا 1933 میلادی گرفته شده :

 

رابرت بایرون 1933

 

تصویر زیر ،توسط گروه معماری به سرپرستی ماکسیم سیرو  در سال 1315 شمسی و یا 1937 میلادی گرفته شده :

 

ماکسیم سیرو 1937

 

تصویر زیر ،توسط آرتور پوپ گرفته شده که در کتاب معروف بررسی هنر ایران (جلد چهارم - چاپ دانشگاه آکسفورد-صفحه 439 و یا جلد هشتم از همین کتاب-چاپ بنیاد پهلوی-صفحه 439) به چاپ رسیده است .(مقایسه کنید با تصویر رابرت بایرون)

(متأسفانه تصویر زیر در کتاب یادگارهای یزد ، برعکس چاپ شده است.)

مسجد جامع یزد - آرتور پوپ

 

تصویر زیر نیز،توسط آرتور پوپ تهیه شده که در کتاب معروف بررسی هنر ایران (جلد دوم-صفحه 1091-چاپ بنیاد پهلوی) به چاپ رسیده است.

 

آرتور پوپ

 

 

تصویر زیر جزئی از آرشیو عکسهای مرحوم محمود مشروطه است که متعلق به سال 1323 شمسی است .(مقایسه کنید با تصویر ماکسیم سیرو )

 

محمود مشروطه

 

طبق بررسی که قبلا در مطلبی تحت عنوان (تحلیل تاریخی، اجتماعی مسجد جامع یزد ) انجام دادیم ، مشخص است که از حدود سالهای 1300 به بعد ، موج خرابیهای گسترده ای ، آثار تاریخی را نه تنها در یزد ، بلکه در تمام ایران فرا گرفته است.

 

 

در قسمتهای بعدی به تجزیه و تحلیل و ارائه تصاویر بهتری از سردر مسجد جامع یزد ، میپردازیم .

 

 


 

 

 

توضیحات

برای شناخت بیشتر آرتور پوپ به این صفحه مراجعه نمایید.

برای شناخت بیشتر رابرت بایرون به این صفحه مراجعه نمایید.

  محمود مشروطه : زنده یاد محمود مشروطه هنرمند سینما و تئاتر است که در سال 1298 در یزد متولد و در سال 1383 چشم از جهان فرو بست . وی دارای یکی از غنی ترین آرشیوهای عکس و اسلاید در موضوعات گوناگون ، به ویژه از شهر یزد است .

اطلاعات بیشتر درباره محمود مشروطه را از اینجا بیابید.

 

جهت اطلاع از نوشته ها و کتیبه های قرآنی نقش بسته برروی سردر مسجد جامع یزد به کتاب یادگارهای یزد ،تدوین ایرج افشار ، جلد دوم  مراجعه نمایید .

 

 

 

 منابع
 سبک شناسی معماری ایرانی تألیف دکتر محمد کریم پیرنیا / تدوین دکتر غلامحسین معماریان .

 

 

 حق تکثیر
امانتداری و اخلاق مداری – در هنگام استفاده از مطالب وبلاگ ، ذکر منبع را فراموش نکنید.

 

۲ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۱۶ دی ۸۹ ، ۲۰:۴۰
مجتبی کارگر

 

در قسمت قبل مناره های مسجد جامع یزد را از لحاظ تصویری بررسی کردیم ، در این قسمت قصد داریم مقداری مناره ها را از نظر نوع ساخت وساز بررسی کنیم .

دو راه پله بودن یکی از مناره های مسجد جامع یزد، جزئی از ویژگیهای مسجد است که داستانهای فراوانی برای آن نیز ساخته شده است . به شمار آوردن این ویژگی جزء ویژگیهای شاخص مسجد جامع یزد ، به این معنا نیست که در جایی دیگر از ایران مناره دو راه پله پیدا نمیشود ، بلکه تنها ارتفاع آن مهم است ، زیرا در جاهای دیگر ایران ، مناره دوراه پله وجود دارد ، اما نه با این ارتفاع .

ارتفاع کلی مناره از بالای سردر در حدود 21 متر و  ارتفاع قسمتی از مناره که دو راه پله را در خود جای داده در حدود 14 متر است . قطر مناره ها اندکی باهم تفاوت دارند و از لحاظ ظاهری هیچگونه تفاوت محسوسی با هم ندارند. تنها مناره تک راه پله ای اندکی (در حد 12 سانتیمتر) ارتفاع بیشتری نسبت به مناره دو راه پله ای دارد.

ذوق و سلیقه و هوش معمار باعث شده است تا دو مناره از لحاظ ظاهر تفاوت چندانی نداشته باشند ، اما از لحاظ داخلی کاملا متفاوت از یکدیگر باشند.

با هم نگاهی به ساختار مناره تک  راه پله می اندازیم :

مقطع مناره مسجد جامع یزد

در مقطع فوق که از مناره تک راه پله رسم شده است میتوانید ، دو مقطع افقی از مناره را مشاهده نمایید . ابتدا مقطع (الف) که از پایین مناره و نقطه شروع راه پله رسم شده و دیگری مقطع (ب) که از بالاترین قسمت راه پله رسم شده است .

هرچه راه پله بطرف بالا پیش میرود از پهنای آن کاسته شده و فضا تاریکتر میشود ، بنابراین معمار حفره هایی را جهت نورگیری در بدنه مناره قرار داده است .

عکس زیر شروع راه پله را نشان میدهد :

ورودی راه پله مناره مسجد جامع یزد

 

عکس زیر در میانه راه پله است . اگر به ارتفاعی که توسط دوربین ، عکاسی شده توجه کنید ، متوجه خواهید شد که فاصله کف پله تا سقف ، اندکی از قد انسان کوتاهتر است ، این ارتفاع در مناره دوراه پله کمتر میشود ، زیرا معمار باید این فاصله را برای دو مسیر مجزا بصورت عادلانه تقسیم کند .

 

راه پله مناره مسجد جامع یزد

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

عکس زیر بالاترین قسمت راه پله در مناره یک مسیره را نشان میدهد :

حال که مناره تک راه پله را شناختیم ، بهتر است نسبت به مناره دو راه پله نیز شناخت بهتری پیدا کنیم .

 

 

در قسمت قبل عکسهایی از ساختار دو مسیر مجزا در مناره ، قرار داده شد ، در این بخش قصد داریم بیشتر آن را مورد بررسی قرار دهیم .

 

 

تصویر زیر مقاطع مختلفی از مناره دو مسیره را نشان میدهد :

 

 

مقطع مناره مسجد جامع یزد

در تصویر فوق ، مقطع افقی (ج) پایینترین قسمت مناره و مقطع افقی (د) بالاترین قسمت مناره را نشان میدهد .

 

 

معمار با استفاده از هوش خود دو راه پله گرد را درون هم جای داده و این امکان را فراهم آورده تا دو نفر همزمان با هم و بدون اینکه همدیگر را در طول مسیر ببینند ، از مناره بالا یا پایین بروند . برای درک بهتر ساختار این دو راه پله ، وبلاگ مسجد جامع یزد اقدام به تهیه مدل ساده شده مناره کرده است که تصویر آن را در زیر مشاهده میکنید :

 

 

مدل مناره مسجد جامع یزد

 

همانطور که از تصویر فوق مشخص است ، دو مسیر مجزا بوسیله دو رنگ سبز و قرمز تفکیک شده اند.

اگر مقاطع دو مناره را باهم مقایسه کنید ، متوجه خواهید شد که ارتفاع راه پله در مناره دو مسیره کمتر است ، اما این امر توسط انسانی که در حال حرکت در مسیر راه پله است ، احساس نمیشود .

 

 

در مناره دو مسیره ، معمار با درایت تمام ، تعداد حفره های نورگیر را بیشتر و در فواصل منظم تر قرار داده است زیرا فضا در مناره دو مسیره هرچه بالاتر میرود ، نه تنها باریکتر میشود ، بلکه بدلیل ارتفاع کم سقف، تنگی مکان بیشتر احساس میشود اما با وجود حفره های بیشتر در طی مسیر از بار تنگی فضا کاسته میشود ، بنابراین مناره دو مسیره از لحاظ روشنایی مسیر از مناره دیگر بهتر است .

 

 

تصویر زیر دید ناظر را از نورگیر مناره به بیرون ، نشان میدهد :

 

 

 

مناره مسجد جامع یزد

 

 

 

تصویر زیر راه پله را تقریبا در قسمت شروع نشان میدهد :

 

تصویر زیر انتهای دو مسیر مجزا را ، نشان میدهد :

در قسمتهای بعد به شرح مختصری در مورد طریقه کاشیکاری مناره (در زمان حاضر) و مقداری از جزئیات باقیمانده میپردازیم .

 

 

 

 

 

 

 


 

 

 

توضیحات

  در مورد ساخت مناره ها ، داستانهای زیادی نقل شده است که ،واقعیت یا کذب بودن آن بر کسی مشخص نیست .

 

 

 منابع
 

نقشه ها : از سازمان میراث فرهنگی و گردشگری یزد – مرکز اسناد.

 

 

عکسها : وبلاگ مسجد جامع یزد .

 

 

 

 حق تکثیر
امانتداری و اخلاق مداری – در هنگام استفاده از مطالب وبلاگ ، ذکر منبع را فراموش نکنید.

 

۶ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۰۴ آذر ۸۹ ، ۰۷:۵۶
مجتبی کارگر

 

این مطلب شناخت تصویری است ، بنابراین از توضیحات کاسته شده و به تعداد تصاویر افزوده شده است .

 

در کتاب یادگارهای یزد در مورد مناره های مسجد جامع یزد چنین نوشته شده است :

"دو منار مسجد به دستور آقا جمال الدین مهتر جمال که در عهد شاه طهماسب سمت وزارت یزد با او بود برپا شد"

بلندی مناره ها از سطح زمین 52 متر است .

 

محیط مناره ها از محلی که به آن وارد میشوند هشت متر است .(یادگارهای یزد / ایرج افشار)

(خوانندگان گرامی در کتاب یادگارهای یزد، کلمه قطر جایگزین کلمه محیط شده است که اشتباه است ، به عبارت بهتر ساخت مناره ای با قطر هشت متر بر روی سردر با شانه 13 متر، غیر ممکن است . قطر واقعی مناره ها در حدود دو و نیم متر با محیطی در حدود هشت متر هستند)

 

پایه مناره مسجد جامع یزد

 

زیر قفسه مناره میتوانید عبارت (الله اکبر ، الله اعظم ) را مشاهده نمایید . (تصویر زیر)

 

قفسه مناره مسجد جامع یزد

 

در زیر قفسه مناره ، آیه یکم از سوره بنی اسرائیل نوشته شده است .

همچنین آیه ( وان یکاد ...) به خط کوفی و کاشی آبی در زمینه سفید نوشته شده است .

در متن (بدنه ) مناره اسامی مبارک محمد و علی بصورت کوفی بنایی تکرار شده است .

در قسمت پایین مناره (بسم الله الرحمن الرحیم) نوشته شده است .

در بالاترین قسمت ، شکستگیهای منظمی بوجود آمده که در قسمتهای بعد در مورد نحوه کاشیکاری و درست کردن این قسمت توضیح داده خواهد شد.

بالاترین قسمت مناره مسجد جامع یزد

 

در تصویر زیر قسمت داخلی بالای قفسه را مشاهده مینمایید .

 

سازه بالاترین قسمت مناره مسجد جامع یزد

 

در بالای مناره به تمام شهر دید دارید ، تصویر زیر بافت قدیم محله فهادان را از بالای مناره نشان میدهد.

 

 

دید از بالای مناره به محله فهادان

 

 

 

همانطور که میدانید ، یکی از مناره ها از دو راه پله تشکیل شده ، تصویر زیر انتهای دوراه پله را که در بالاترین قسمت مناره به هم رسیده اند مشاهده مینمایید.

انتهای دوراه پله مناره سمت راست

 

تصویر زیر ، داخل یکی از راه پله ها در مناره را نشان میدهد .

 

 

 

 

 

داخل مناره مسجد جامع یزد

 

 

 

تصویر زیر ، وضعیت مناره ها را در حدود 80 سال پیش نشان میدهد :

 

وضعیت مناره ها در سال 1311

و در آخر ، عکس تمام رخ و یا به عبارت بهتر عکس تمام قد ، از مناره مسجد جامع یزد :

 

 

مناره مسجد جامع یزد

 

 

 

در قسمتهای بعدی این مطلب ، بیشتر در مورد سازه مناره و مقداری از اجزای آن صحبت میکنیم .

 

 

 

 

 

۲ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۲۳ آبان ۸۹ ، ۲۲:۵۵
مجتبی کارگر