اسامی خداوند در سقف ایوان مسجد جامع یزد

 

همانطور که میدانید در سقف ایوان مسجد جامع یزد، ۹۹ اسم از اسامی خداوند به صورت خط کوفی بنایی، نقش بسته است. اما ناخوانا بودن بعضی از اسامی به دلیل مرمت نادرست و وجود کلماتی به غیر از اسامی، باعث شده بود که برخی از راهنمایان به اشتباه آن را ۱۱۰ اسم معرفی نمایند.



خواندن اسامی نیز ترتیب خاصی دارد که از " إِنَّ لِلَّهِ " در ابتدای ایوان شروع شده و به نام "الصبور" در مرکز ایوان ختم می‌شود. (در تصویر فوق مشخص شده است)

با تشکر از دوست گرامی، آقای علی خوشکام که با تذکر بجایشان و اشتباهی که در تعداد اسامی شده بود، باعث شدند مطلب تصحیح شود.

جهت شناخت بهتر خطوط کوفی موجود در مسجد جامع یزد به این صفحه  مراجعه نمایید.
 

سوره فتح

 

اغلب اوقات راهنمایان گردشگری  در توضیحات مربوط به کتیبه سوره فتح به اسم خطاط و اینکه چه خوابی دیده و چگونه این کتیبه را نوشته است ، بسنده میکنند. البته منظورم این نیست که این مطالب اهمیت ندارند ،بلکه راهنمایان میتوانند با اضافه کردن چند سطر دیگر به توضیحاتشان آن را تکمیل کرده و عظمت کتیبه سوره فتح را نشان دهند.

نکته ای که من میخواهم به آن اشاره کنم ، طول کتیبه و اهمیت دقت در نوشتار کتیبه است . زیرا خطاطی برای کتیبه ای که بیشتر از صدو پنجاه متر طول داشته ،خود امر قابل توجهی است و مهمتر از آن ، ساخت کتیبه با کاشی معرق است.

اگر کتیبه با کاشی هفت رنگ ساخته شده بود ، میتوانستیم کاررا راحتتر قلمداد کنیم بطوریکه خطاط ،سوره را برروی کاشی خام مینوشت و پس از پخت ،کاشیکار آن را کنارهم میچسباند تا کتیبه شکل بگیرد.

اما زمانی که اسم کاشی معرق پیش میآید ، کار چند برابر میشود ، بطوریکه بعد از نوشتن خطاط ، باید کاشی را به شکل خطوط و نقش حاشیه بتراشند و سپس آنها را با دقت فراوان کنار هم بچینند و پشت آن را با ملات پر کنند و ...

اگر فقط تراشیدن کاشیها را در نظر بگیریم ، باید حساب آماده سازی مواد ، رنگزنی ، لعاب دادن ، پختن کاشی و از همه مهمتر تراشیدن کاشی طبق خطوط و نقشها را در نظر بگیریم ،آنهم برای کتیبه ای بطول 150 متر.

تصویر زیر شروع کتیبه در ابتدای ایوان را نشان میدهد :

 

 

همانطور که در تصویر فوق ملاحظه میکنید ، سوره فتح از سمت راست و ابتدای ایوان شروع میشود و با طی کردن مسافتی در حدود 150 متر در همین نقطه پایان میپذیرد .

 

 

البته ذکر این نکته ضروری است که در حدود 50 متر از این کتیبه در زمان قاجار و برای گسترش حیاط مسجد از مربع به مستطیل ، تخریب شده که تکه ای از آن هنوز موجود است و از آن نگهداری میشود.

 

 

تصویر زیر وضعیت کتیبه موجود و کتیبه تخریب شده را نشان میدهد:

متأسفانه از ابتدای آیه 21 سوره فتح تا میانه آیه 29 (آیه آخر) بدلیل گسترش حیاط تخریب شده است.

 

تصویر زیر قسمت آخر آیه 20 و ابتدای آیه 21 سوره فتح را در سمت چپ ایوان نشان میدهد .

 

تصویر زیر قسمت انتهایی سوره را در سمت راست ایوان نشان میدهد .

 

مقایسه - ایوان

در این پست تصمیم گرفتم ،دو عکس را که به فاصله 80 سال از هم گرفته شده اند ،باهم مقایسه کنم.

 

 

تصویر زیر توسط رابرت بایرون در سال  1933 میلادی/1311 شمسی گرفته شده است.

 

 

 

این تصویر به خوبی وضعیت کاشیکاری مسجد را در حدود 80 سال پیش ثبت کرده و نشان میدهد در دوره ای که سردر اصلی مسجد در اوج ویرانی خود بوده ،کاشیکاری داخل مسجد همچنان پا برجا بوده است.

 

 

تصویر زیر در سال 2010 میلادی / 1389 شمسی از همان مکان گرفته شده است.

 

 

اگر به هر دو تصویر دقت کنید ، میبینید که برای نصب سنگ مرمر ازاره ، کتیبه آجر مهری از جای خود حرکت داده شده و کاشیکاری معرق که به شکل نقش داخل محراب هستند به دو طرف آن اضافه شده است.