در قسمت قبل در مورد جایگاه و موقعیت مسجد جامع یزد در شهر توضیح داده شد .
در این قسمت باید کمی در جزئیات موقعیت مسجد جامع وارد شویم . بنابراین بهتر است در ابتدا اشاره ای هرچند کوچک به حصار شهر داشته باشیم تا بتوانیم در آینده موقعیت مسجد را با استفاده از همین حصار شهر توضیح دهیم .
شهر یزد با وجود تغییرات بسیار ، هنوز ساختار اصلی خود را حفظ کرده است و میتوان با مراجعه به عکسهای هوایی و یا گردش در محلات قدیمی، موقعیت حصار قدیمی شهر را بدست آورد. این شهر دارای دو حصار است که یکی از حصارها به صورت ناتمام رها شده است.
در نقشه زیر موقعیت هردو حصار شهر مشخص شده است:
همانطور که قبلا گفته شد ، نقشه فوق در سال 1859 میلادی توسط روسها تهیه شده و در حال حاضر در موزه ارتش سرخ نگهداری میشود.
خط قرمز محدوده اولیه شهر و خط آبی حصار ناتمام شهر را نشان میدهد.
تصویر زیر حصار اولیه شهر و موقعیت مسجد جامع را نشان داده است. در این تصویر اندازه تقریبی فاصله مسجد جامع با بعضی عناصر محاسبه شده است.
1- مسجد جامع یزد
2- ارگ حکومتی
3- میدان سعادت (میدان قلعه)
4- قبه ی دوازده امام
5- جرهر یا جوی هرهر (قبرستان قدیمی شهر یزد)
6- دروازه شاهی (این دروازه در نقشه ثبتی یزد،به اشتباه مالمیر نامیده شده است)
7- دروازه مهریز
8- دروازه کوشکنو
در زیر به توضیح مختصر در مورد هریک از مکانهای بالا میپردازیم.
*** ارگ حکومتی :
در جبهه شرقی خیابان امام ، محله ای به نام قلعه کهنه قرار دارد که ارگ حکومتی یزد در همین محله واقع شده و به همین دلیل آن را قلعه کهنه گویند. ارگ حکومتی یزد از جنوب به خیابان مهدی و محله گازرگاه ، از غرب به خیابان امام ، از شمال به محله قلعه کهنه و از شرق به خارج از حصار و جوی هرهر منتهی میشود.
کتابهای تاریخ یزد (قرن نهم ) و تاریخ جدید یزد (قرن دوازدهم ) به وضوح از قلعه حاکم نشین در یزد نام برده اند و احداث آن را به سال 799 هـ.ق و به عنوان اولین عمارت تیموریان در یزد میدانند .
در کتاب یادگارهای یزد نیز در مورد قلعه (نارنج قلعه) و دیوانخانه (دارالحکومه) و محل واقع شدن آن توضیح داده شده است.
تصویر هوایی زیر که در سال 1335 توسط روسها تهیه شده ، موقعیت مسجد جامع را نسبت به ارگ حکومتی نشان میدهد :
فاصله مستقیم از ارگ حکومتی تا مسجد جامع یزد در حدود 450 متر است.
جالب است بدانید که در دوره اول حکومت اسلامی ، بیشتر حاکمان شخصا اقدام به برپایی مسجد مخصوصا مسجد جامع میکرده اند ، زیرا آن را نماد حکومت اسلامی میدانستند ، اما در دوره های بعدی قدرت سیاسی از قدرت مذهبی جدا میگردد و قدرت سیاسی برتری خود را بر قدرت مذهبی اعمال میکند ، برای همین است که حاکمان دیگر بصورت مستقیم در برپایی مساجد جامع نقش ایفا نمیکرده اند ، اما در این دوره همچنان مسجد جامع به عنوان حضور مستقیم دولت اسلامی به حساب می آید و شهر هرچند پرجمعیت باشد ، بدون مسجد جامع شهر به حساب نمی آید .
بدلیل طولانی شدن مطلب ، ادامه توضیحات درباره بناهای اطراف مسجد جامع در قسمتهای بعدی درج میشود.
توضیحات :
قسمت اول این مطلب را میتوانید در این صفحه مطالعه نمایید .
--------------------------
منابع تمام قسمتها:
این منابع متعلق به تمامی قسمتهای این مطلب است که بتدریج منتشر میشود .
1- معرفی مختصر ارگ حکومتی شهر یزد – واحد مطالعات – سازمان میراث فرهنگی – 1382
2- از شار تا شهر – دکتر سید محسن حبیبی – انتشارات دانشگاه تهران
3- یادگارهای یزد – تدوین ایرج افشار – جلد دوم
4- مزار جوی هرهر – مظلومترین مزار یزد – تالیف حبیب مهرنیا
5- عکسهای اصلی : پایگاه پژوهشی میراث فرهنگی یزد
6- نقشه ثبتی بافت تاریخی یزد : سازمان میراث فرهنگی استان یزد
--------------------------
حق تکثیر :
تدوین و گردآوری مطالب توسط وبلاگ مسجد جامع یزد انجام شده ، ذکر منابع اصلی الزامی است .
جانمایی عناصر برروی عکسها توسط وبلاگ مسجد جامع یزد انجام شده ، ذکر منبع الزامی است.
